Filocafé Mol juli 2022: Wat is vrije wil?

Worden we gemanipuleerd door fake nieuws en andere externe invloeden, denken we nog zelf?

Vrije wil is niet absoluut net zoals vrijheid niet absoluut is. je keuze is beperkt door de maatschappij, je principes, nature, nurture, je geweten, omstandigheden, media, samenleving. Veel keuzes worden onbewust gemaakt omdat men zich niet bewust is van hoe de keuzes gemaakt zijn of omdat de keuze op basis van emoties of gewoontes gemaakt is. Sommige mensen beweren met grote stelligheid dat beslissingen bijna altijd gebaseerd zijn op emotie. Echter, er zomaar van uit gaan dat het zo is omdat je zelf zo bent is op zijn minst kortzichtig. Er is, minstens een minderheid, die beslissingen bijna altijd rationeel neemt. En er zich van bewust zijn wanneer ze op emotie gebaseerde beslissingen nemen. Als jij ook zo iemand bent en je wil achteraf evalueren of je de juiste beslissing nam evalueer een rationele beslissing dan op een rationele manier een emotionele beslissing op basis van emotionele waarde. Die twee mengen brengt alleen twijfel.

Een minimum definitie van vrije wil:
vrije wil: zelf je doelen bepalen.
vrijheid: de mogelijkheid hebben om je doelen te proberen realiseren.

Tijdens het gesprek kwam zijdelings ter sprake of alles niet gepredetermineerd (voorbeschikt) is. Enkele mensen waren er op, een of andere manier, van overtuigd dat alles voorbeschikt is.
De mij bekende 4 mogelijkheden:

• Alles, verleden, heden en toekomst is voorbeschikt. Alles gebeurt zoals het hoort te gebeuren er is geen toeval, geen vrije wil. Wat we ervaren als vrij wil is een illusie die de mens nodig heeft om te overleven. Wat op zich dan weer een evolutionair voordeel moeten hebben. (blok universum)
• Het verleden tot en met het heden licht vast, alles is gebeurt zoals het hoorde te gebeuren. De toekomst is nog niet gebeurt en staat nog niet vast. (groeiende blok universum)
• Enkel het nu bestaat.
• Niets was voorbeschikt bij de big bang de natuur constanten van dit universum bepalen wat er kan gebeuren. Toeval zorgt ervoor dat er wat gebeurt.

Zelf geloof ik in het laatste voor een aantal redeneren:

De natuurconstanten in ons universum zijn erg fijn gekalibreerd om leven mogelijk te maken, dit is toevallig zo. Als dat niet zo zou zijn zouden wij hier niet zijn om vast te stellen dat de natuur constanten afwijken van wat we nodig hebben om te bestaan. Met andere woorden we bestaan omdat de natuur constanten zijn wat ze zijn in dit ene universum (mogelijk zijn er andere universa met andere natuur constanten).

Als alles voorbeschikt is  moet echt alles voorbeschikt zijn anders werkt het niet. Dankzij de James Webb telescoop zien we de eerste melkwegstelsel die na de big bang ontstaan zijn. Dat is miljarden jaren geleden en het zijn miljarden melkwegstelsels. De fotonen die James Webb ziet zijn ontstaan door nucleaire reacties in de sterren van die melkwegstelsels. Om de fotonen die James Webb geregistreerd heeft op tijd hier te krijgen moet elke gedrag van elke elektron (en andere elementaire deeltjes) in alle zonnen van al die melkwegstelsel precies zo voorbeschikt geweest zijn dat net die fotonen 13.8 miljard jaar later op de detector van James Webb terecht komen. En dat niet enkel voor de afgelopen 13.8 miljard jaar maar ook voor alle miljarden jaren die het universum nog te gaan heeft. Dat is een enorme hoeveelheid informatie die tegelijk met de big bang gecreëerd moet zijn.
Wat we rondom ons zien is dat de natuur het graag gemakkelijk heeft het is voor de natuur  veel gemakkelijker is om alles aan toeval over te laten. (natuur is hier gebruikt in de meest ruime zin van het woord).

Evolutie is gebaseerd op toeval. De entropie neemt van nature toe. Het verval van isotopen is, voor zover we weten en wiskundig kunnen onderzoeken perfect toevallig (waardoor encryptie op het internet werkt). Bij de bigbang heb je dan enkel energie, wat natuurconstanten, chaos  en 13,8 miljard jaar nodig om een tuintje te hebben in Millegem. Het klinkt misschien wat te toevallig maar ik acht deze manier van het universum zien plausibeler dan dat bij de big bang als vastlag waar elke elektron van elke molecule van elk zandkorreltje in de Warmoes zou terecht komen tijdens het filocafé.

Er halfslachtig vanuit gaan dat wat er op kwantum mechanisch niveau gebeurt niet voorbestemd is maar het leven van een mens wel is, als je het gedetailleerd overdenkt, niet vol te houden. Een mens staat niet los van zijn cellen, moleculen, atomen, …

Toeval versus casualiteit

Voor mij betekend casualiteit dat een gevolg een oorzaak heeft, niet dat alles in het universum voorbestemd is.

Als alles zou voorbestemd zijn in het universum kan het niet zo zijn dat dit enkel voor jou geld. Nee, dan moet het voor het hele universum zo zijn. En dat vanaf het begin van het universum, meer dan 13 miljard geleden, tot het einde van het universum. En voor het geheel universum. Minstens voor het zichtbare universum (93 Giga lichtjaar in doormeter) en waarschijnlijk voor het stuk achter onze waarnemings-horizon waar nog meer universum zit. Het is dus enorm groot, enorm oud en het wordt steeds ouder en groter.

Dat allemaal bepalen, van sterrenstelsels tot quarks en fotonen is een onvoorstelbare hoeveelheid informatie die ergens moet zijn voorbestemd bij de creatie van het universum. Het lijkt mij veel simpeler dat ons universum ontstaan is met of geëvolueerd is naar een set basis regels, wat constanten en een grote dosis toeval. Occam verteld ons dat het simpelste antwoord ook meestal het juiste antwoord is.

Een voorbeeld: Stel ergens halfweg de huidige levensduur van het universum gebeurt een gammaflits daarbij komt een gigantische hoeveelheid energie vrij in de vorm van hoog energetische straling. Het pad van elke deeltje, ook die protonen die vertrekken in een richting waarin de Aarde nog moet ontstaan, is ofwel voorbestemd ofwel toeval. Nu, tijdens u dit leest, komt dat deeltje onze dampkring binnen en treft het DNA in een cel van een piloot waardoor dat DNA schade oploopt. Met als gevolg dat de piloot kanker ontwikkeld.

Ik geloof niet dat die gammaflits, laat staan het treffen van dat proton met een molecule in het DNA van 1 van zijn cellen van de piloot, voorbestemd was. Dat zou niet enkel betekenen dat het leven van de piloot, de passagiers, de verkeersleiding, de vliegtuig bouwers, …. maar ook alle fysica, het verval van een isotoop, een ster die een nova wordt, elke pad van elk elementair deeltje in de LHD in CERN voorbestemd is. (het CERN doet ongeveer een miljoen protonen botsingen per seconde, elke botsing levert weer een hele zoo van elementaire deeltjes op die de detectoren opvolgen).

Ik geloof wel dat de timing van de gammaflits toeval was, dat het pad van het proton en het treffen met het DNA toeval is. Dat toeval heeft wel een causaal verband met de ontwikkeling van de kanker. Dat de piloot een interesse heeft voor vliegen is waarschijnlijk terug te brengen op nature en nurture. Dat hij of zij piloot geworden is daardoor deels causaliteit maar welke zaadje het eitje bevrucht heeft waaruit de piloot gegroeid is en welke invloeden de Epigenetica daarbij gespeeld hebben is dan, in mijn opinie, weer toeval.

Filocafé Lommel mei 2022: Wat is een vervuld leven?

Op die vraag kwamen een groot aantal persoonlijke antwoorden. Een nieuw leven creëren, zin en betekenis geven, bijdragen aan de groep, aan een hoger doel. Maar ook zelf beschikking, contemplatie en aansluitend bij jezelf zodat je spontaan, zonder onrust, kan leven. Voor bijna alle aanwezigen was het materiële van ondergeschikt belang om hen leven als vervuld te zien.

Een vervuld leven is geen voltooid leven maar een leven waarin je nu tevreden bent. Mitterant zou dat, naar mijn idee, prachtig samengevat hebben met de woorden “Et alors”.

Een lang leven is geen garantie op een vervuld leven. Geboren worden houd geen recht in op een minimale levensduur, geluk of enige andere verwachting van de baby of de familie.
Je kan niet meer doen dan het leven continu naar best vermogen te optimaliseren.
Een vervuld leven is een leven dat voldoet aan de verwachting van degene die het, naar eigen mogelijkheden, inzichten en prioriteiten, leeft.

Filocafé Mol juni 2022: Wat is bewust leven?

Het woord “bewust” heeft meerdere betekenissen. Een betekenis die we a priori uitsluiten is de medische definitie waarbij bewustzijn gemeten kan worden op de Glasgow Schaal https://nl.wikipedia.org/wiki/Glasgow-comaschaal

Enkele haalde yoga aan als een vorm van bewust leven. Na de uitleg denk ik persoonlijk dat yoga geen manier is om bewust te leven maar een gereedschap, een methode, die je helpt te focussen om het onderste van de ijsberg te zien. Om je perceptie van wat onder de waterlijn gebeurt aan te scherpen.

bewust leven betekent voor velen leven op een manier die trouw is aan je eigenheid, rekening houdend met de gevolgen van je gedrag op die mensen en dingen in je omgeving die je zelf belangrijk vindt. Met andere woorden bewust leven kan je zien als leven met aandacht voor zoveel mogelijk facetten van en in je leven, als jezelf los maken van de kudde. Met wat beeldspraak zou je kunnen zeggen “Als je altijd de kudde volgt moet je veel bescheten gras eten, bewust leven is zelf je gras kiezen”

Andere betekenissen van “bewust” bracht het gesprek op ASS en ADHD. Wie daar meer over wil weten kan eens een kijkje nemen op onder andere: https://caleidoscoop.cloudaccess.host/

Filocafé Lommel feb 2022: Ben ik verantwoordelijk voor mijn eigen denkbeelden?

Of je verantwoordelijk bent voor je eigen denkbeelden, wat je voor waarheid aanvaardt, is een grijze zone.

Andere (sub)culturen zijn gebaseerd op andere denkbeelden. Als je opgroeit met die denkbeelden is je denken deels voorgevormd. Op welke basis je jezelf al dan niet verder ontwikkeld kan je deels zelf bepalen. Je moet dan weel de moeite doen om buiten je confirmatie bubbel te komen.

Door je horizonten te verbreden, je kennis te verdiepen en verruimen en inzicht te verwerven geef je jezelf niet enkel een grotere keuze uit de denkbeelden van anderen maar kan je ook beter je eigen denkbeelden beoordelen waardoor je verantwoordelijkheid voor je denkbeelden toeneemt. Hoe meer je weet, hoe verantwoordelijke je bent.