Normen en waarden evolueren met de evoluties in de samenleving. Ze zijn sterk tijd en locatie gebonden en ontstaan vooral uit religie, filosofie en traditie. Normen en waarden zijn hierdoor erg moeilijk objectief te kwantificeren. Dat heeft dan weer tot gevolg dat je erg moet oppassen met te denken dat jouw normen en waarden universeel de beste zijn. Ondanks dat worden ze soms rigoureus opgelegd. In de 19^de eeuw was de sociale druk in de Kempen erg hoog om de normen en waarden van de pastoor te volgen, de Taliban doen dit momenteel in een overtreffende trap. Maar ook in onze huidige samenleving worden bijvoorbeeld doormiddel van GAS-boetes sommige normen en waarden opgelegd. Andere zijn nog steeds enkel sociaal van aard. Als ik naar de les kom in een overal of met een smoking en hoge hoed volg ik, bij mijn weten, de sociale norm niet. Als ik in een gescheurde jeans kom volg ik de verkeerde sociale norm voor mijn leeftijd. Het kan, zelfs in je eigen cultuur, moeilijk zijn om weten welke normen waar gelden laat staan in andere culturen.

In mijn opinie kan je, binnen de grenzen van wat ethisch, kiezen welke normen en waarden je onderschrijft zolang je bereid bent om de gevolgen van je keuze te aanvaarden.

De vraag wat normen en waarden zijn bracht me bij een analogie uit het projectmanagement handboek. Bij een verbeter project heb je een primaire metric, die beschrijft welk doel je minimaal nastreeft. Bijvoorbeeld de productie van 100 koekjes per minuut naar 150 koekjes per minuut opvoeren. Daarnaast heb je ook secundaire metrics, die bepalen onder welke omstandigheden je de primaire metric moet verwezenlijken. De koekjes mogen niet aangebakken zijn, ze moeten lekker zijn, ze moeten gaar zijn, etc. Dat verhinderd dat je bijvoorbeeld de koekjes sneller uit de oven haalt resulterend in half gebakken koekjes of de oven op een erg hogere temperatuur zet resulterend in zwarte koekjes.

In het leven hebben we ook primaire metrics, dingen die we willen verwezenlijken. Normen en waarden zijn de afbakeningen, onze secundaire metrics, waarbinnen we onze doelen verwezenlijken. Als ik naar de les kom ben ik gebonden aan opgelegde normen zoals rechts rijden, snelheidsbeperkingen en parkeervoorschriften maar voldoe ik ook mijn eigen normen als ik een voetganger laat oversteken en de door mij aanvaarde sociale normen zoals kleding keuzes. Aan andere normen voldoe ik niet altijd door bijvoorbeeld over het gras te lopen van de parking naar hier in plaats van het aangelegde pad te volgen.

Onze normen en waarden deden met denken aan Janteloven een begrip uit de Scandinavische samenleving gebaseerd op boeken van een Deens-Noorse schrijver Aksel Sandemose.

Normen en waarden hebben een lange tijd geëvolueerd naar een steeds vrijere samenleving, ik heb de indruk dat die evolutie nu de andere kant uitgaat. De samenleving lijkt preutser, minder tolerant en repressiever te worden. Hopelijk vergis ik me hierin.